Van sapverwen naar top-aquarel

Elf aquarellisten op weg naar het oudste museum van Nederland. In de trein ontstaan de eerste vrolijk verkennende gesprekjes. Al snel gaat het over het vorige blogverhaal ‘Haal meer uit je museumbezoek’. ‘Ben jij de trainer, de dribbelaar of de supporter?’ Doordenkers worden afgewisseld met lachsalvo’s. Na een gezellige rit staan we voor het Tylers museum in Haarlem. Tijd voor inspiratie en bezinning in een grote zaal vol aquarellen! 

Maar eerst een strategiebespreking: hoe gaan we dit aanpakken? Beginnen we vanaf de deur of ergens anders en gaan we links- of rechtsom of tegen de stroom in? Als groep, in een sub of moederziel alleen? En wie bepaalt het marstempo, who is the leader of the pack?

Als jagers beginnen we in het midden van de zaal en waaieren we van daaruit alle kanten op. Niets blijft onontdekt! Ieder gaat zijn eigen weg in zijn eigen aquarel-kijktempo en vuurt eigen gedachten en meningen op de werken af. Als we elkaars wegen kruisen zijn dat mooie momenten om fluisterend ontdekkingen uit te wisselen.

In het gedempte licht schuifelen we rond, het geheel van stap-stap-sta stil-mensen lijkt op een dansgezelschap bezig aan een slow dance. De muren komen steeds dichterbij. We willen er met de neus bovenop, om het geheim van elk schilderij te ontrafelen. We hebben geen CSI-laboratorium meegebracht, op zoek naar aanwijzingen kleden onze ogen elk werk uit.

Eén uur later. Vol van indrukken rukken we ons uit de aquarelbetovering los voor een andere verslaving: koffie! Na al die pracht is de rust niet al te rustig: ervaringen en meningen vliegen heen en weer over de tafel.

Bij het aanbreken van de middag beginnen we aan de tweede kijkronde. Die doen we helemaal anders! Eerder hadden we onszelf een opdracht meegegeven: ontdek je favoriete aquarel. Nu gaan we als groep dezelfde route lopen én elk lid gaat vertellen wat zijn favoriet is en waarom.

Deze groepsronde maakt de dag extra bijzonder. Elk van de elf laat me door zijn of haar ogen naar een favoriet aquarel kijken. Heerlijk om de keuzes en verhalen van de anderen te horen. Er is ook nog een toetje: het attendeert mij regelmatig op dingen die ik zelf nog niet gezien had. De uitspraak van Bouwien snijdt hout: ‘Iedereen kijkt met zijn eigen blik; contrasten, technische achtergrond, gevoelens en hart!’ Het is maar dat je het weet!

‘Ik was meest onder de indruk van ‘de Kardinaal’ van Baro. Lichtval-kleur-details, wat een geduld! Maar ook een werk dat ik zelf nooit zou maken of aanschaffen.’ Marcel

‘Waar ik kippenvel van krijg? ‘Sprokkelaars op de heide’ van Mauve! De eenvoud en net die kleine lichtpuntjes wit op het sprokkelhout, zo mooi en zeer inspirerend.’ Margo G.

‘Wat een tegenstelling aan aquarellen! Gedetailleerd geschilderd, prachtig gedaan, zeer kundig ambacht, maar het trekt me niet aan. Dan de schilderijen die los zijn, met vage suggestie van de vorm, bijvoorbeeld figuren in het veld, die vind ik mooi.’ Liesbeth.

‘Het subtiele kleurgebruik en de verstilde sfeer in de ‘Strandgezicht’ van Jan Hendrik Weissenbruch. De oneindigheid van strand, zee en horizon spat er vanaf. Het brengt me herinneringen aan de zomers aan zee. Samen met mijn opa en broertje ‘juttend’ op zoek naar achter gebleven schatten.’ Angelique

‘Leuk om met de groep de aquarellen te bekijken en de reacties van elkaar te horen. Je begint de schilderijen van dichtbij te bekijken, hoeveel lagen. Van veraf heb je beter overzicht, zie je meer diepte. Het advies tijdens les om afstand te nemen, is dus een goede raad’. O ja, mijn favoriet? ‘Onder de brug’ van Willem Witsen. Doortje

‘Zoveel om te zien, ik kan niet kiezen! De lichtval van Willem Maris, de wijsheid van Weissenbruch en de sfeer van Alexandre Francia.
Een hele bijzondere expositie, ook om zoveel aquarellen bij elkaar te zien’. Toos

‘Prachtige tentoonstelling! Mijn favoriet? ‘Na het onweer’ van Willem Roelofs. Wat een sfeer spreekt er uit dit aquarel. Kijk eens naar de wolkenpartij!’ Ron

‘Wat me opvalt? Veel sfeer-schilderijen met weinig (sprekend) contrast, bijvoorbeeld bij de heideschapen.
‘Koeien bij de plas’ van Maris is mijn favoriet. Ze zijn in het landschap opgenomen en toch valt even extra mijn blik erop. Op de plek van de eyecatcher springen zij eruit.’ Jan

Mooie woorden over mooie werken in een gezellig leerzame sfeer. Een topdag! Mijn favoriet was vandaag het werk met de regenboog. Helder licht achterin en op de voorgrond donker en schaduw. Juist dit grote contrast in licht blijft me trekken.
Mij viel vandaag ook op dat er naast gedetailleerd werk in een droge techniek ook veel werken in een nat in nat techniek hingen, waarbij de sfeer en de suggestie de werken laat spreken. Dat was apart voor die tijd.

Om even terug in die tijd te stappen. Een bord bij de ingang gaf aan dat het woord aquarel pas in de loop van de negentiende eeuw bekend werd. Daarvoor sprak men van ‘gecouleerde tekeningen’, ‘sapverwen’ of van ‘tekeningen in waterverwen’.

Ook geïnspireerd geraakt? De expositie ‘De aquarel’ loopt nog tot en met 7 juni 2015 in het Teylers museum in Haarlem. Geen tijd of te laat? De catalogus is de moeite waard, je vindt hem hier. Hij bevat veel aquarellen en beschrijft het ontstaan van de Nederlandse Aquarelkunst.

Heb jij deze tentoonstelling bezocht of de catalogus bekeken? Wat zijn jouw ervaringen? Ik hoor het graag van je.

Groet, Margo van Vegchel

Uit de brochure:
‘De 19e eeuw is dé eeuw van de aquarel. Ook in Nederland stonden aquarellen bij kunstenaars en verzamelaars in hoog aanzien. Vrijwel alle bekende Nederlandse kunstenaars hebben een prachtig oeuvre in waterverf nagelaten. De tentoonstelling geeft een panoramisch beeld van de ontwikkeling van de Nederlandse aquarel in de 19e eeuw, van Koekkoek tot Mondriaan. Veel van deze werken zijn door hun kwetsbaarheid zelden te zien en bij een groot deel van het publiek nog onbekend.’